با ساختار پوست بیشتر آشنا شوید

هر انسانی در طول دوران حیات خود به دنبال حفظ زیبایی ظاهری خود به خصوص زیبایی پوست است. همه ما به خوبی می‌دانیم که پوست یکی از معیارهای زیبایی است و درست به همین خاطر است که محصولات فوق‌العاده متنوعی برای مراقبت از پوست به بازار عرضه شده است. به غیر از نژاد و سن عملکرد پوست را می‌توان بر اساس معیارهای دیگری هم طبقه‌بندی کرد. حتماً بارها شنیده‌اید که باید نوع و ساختمان پوست خود را بشناسید و بر اساس نوع پوستتان مراقبت‌های لازم را انجام دهید. رویای هر یک از ما داشتن پوستی شفاف و صاف است و برای تحقق این رؤیا در قدم اول باید نوع پوست خود را بشناسیم. با شناخت نوع پوست نوبت به آشنایی با مراقبت‌های مخصوص پوستمان می‌رسد.

پوست چیزی بیش از یک مانع محافظ بین بدن و محیط اطراف آن است. این اندام وسیع همچنین در حفظ سلامتی بدن نقش مهمی دارد، از جمله این نقش‌ها می‌توان به تنظیم دمای بدن از طریق عرق کردن و گرگرفتگی هنگام گرم شدن و برجسته شدن محل رویش مو در هنگام سرما اشاره کرد. ساختار پوست می‌تواند تفاوت‌های زیادی بین گونه‌ها و حتی بین افراد مختلف داشته باشد. در ادامه این مطلب می‌خواهیم در مورد ساختمان پوست، عملکرد پوست و ساختار پوست برای شما توضیح دهیم.

ساختمان پوست (لایه)

پوست انسان بافت پوششی در سطح بدن است که از آن در برابر محیط بیرون محافظت کرده و همچنین محرک‌های حسی را از محیط خارجی دریافت می‌کند. پوست از سه لایه بافت تشکیل شده است که به ترتیب زیر می‌باشد.

• اپیدرم (Epidermis):

این بخش بیرونی‌ترین لایه پوست است که از ساختار پوست محافظت اولیه را می‌سازد و به آن لایه شاخی یا استراتوم کورنئوم (Stratum corneum) نیز می‌گویند.

• درم (Dermis):

یک لایه فیبری است که اپیدرم را پشتیبانی و تقویت می‌کند.

• بافت زیر پوستی یا زیر جلدی (Subcutaneous Tissue):

عمیق‌ترین لایه پوستی در بدن است که از یک لایه زیر پوستی از چربی در زیر درم تشکیل شده است و مواد مغذی را به دو لایه دیگر پوست تأمین می‌کند و همچنین برای بدن نسبت به محیط بیرون به صورت عایق عمل می‌کند. همان‌طور که اشاره شد، در پستانداران پوست دو لایه اصلی وجود دارد. اپیدرم که مستقیماً با محیط پیرامون بدن در ارتباط قرار دارد و درم لایه‌ای است در زیر اپیدرم واقع شده است. اپیدرم لایه‌ای از پوست است که از ورود پاتوژن‌ها به داخل بدن جلوگیری کرده و مانع خارج شدن آب از بدن می‌شود. این لایه از سلول‌های مسطحی به نام سلول‌های پوششی سنگفرشی تشکیل شده است. اصطلاح سنگفرش به معنای شبیه به موزاییک است و شکل صاف و چند بخشی این سلول‌ها را توصیف می‌کند.

لایه خارجی پوست که اپیدرم نام دارد که خود دارای 5 لایه است. سلول‌های اپیدرم دائماً از بین رفته و سلول‌های جدید لایه پایینی جایگزین آن‌ها می‌شوند. این لایه شامل ماده‌ای به نام ملانین می‌باشد که رنگ خاص پوست را ایجاد می‌کند. لایه بعدی درم نامیده می‌شود که تمام رگ‌های خونی در آن قرار دارند. همچنین غدد چربی، عرق، سلول‌های چربی و انتهای اعصاب نیز در این لایه قرار دارند؛ بنابراین تمیز نگه داشتن پوست بسیار مهم است و از مسدود شدن منافذ کوچک پوست جلوگیری کرده و به کنترل گسترش عفونت کمک می‌کند. برخی از ناراحتی‌های پوستی در اثر تحریکات و بیمارهایی ایجاد می‌شوند که فقط بر روی عملکرد پوست اثر می‌گذارند؛ مانند عفونت قارچی پوست، جوش قندان یا زگیل.

تفاوت ساختار پوست مردان و زنان

اولین تفاوت از همان زمان بلوغ خود را نشان می‌دهد. با آغاز ترشح هورمون‌های جنسی شاهد ظاهر شدن بیشتر موهای زائد روی پوست پسران در مقایسه با دختران و ترشح بیشتر سبوم یا چربی هستیم. به دلیل ترشح این هورمون که به تستوسترون هم معروف است، میزان آکنه و جوش‌های سر سیاه در پسران بیشتر شده و درمان آن نیز سخت‌تر است. در نگاه اول شاید تنها تفاوت وجود موهای زائد بیشتر و ضخیم‌تر پوست مردان باشد اما در واقع پوست زنان و مردان هم از نظر ظاهری هم ساختار پوست و هم روند پیر شدن با هم تفاوت دارند و مسلماً به مراقبت‌های متفاوتی هم نیاز دارند. اگر چه لایه‌هایپوستی در زنان و مردان یکسان است اما کارکرد آن‎‌ها تفاوت دارد. پوست مردان 25 درصد ضخیم‌تر و مقاوم‌تر از پوست زنان است و رطوبت بیشتری دارد.

اما به دلیل آسیب‌های محیطی این رطوبت به راحتی از دست می‌رود. پوست مردان همچنین اسیدی‌تراست و این موضوع باعث می‌شود کم‌تر دچار عفونت و آلودگی با باکتری‌ها شوند. درست است که پوست مردان نسبت به زنان ضخیم‌تر است؛ اما مردان نسبت به زنان پوست حساس‌تری نیز دارند که این امر به خاطر فرسایش روزانه در سطح پوست باشد. آقایان به علت شرایط کار خود در معرض شرایط محیطی مختلفی قرار دارند که باعث ایجاد ضایعات و عوارض پوستی آن‌ها می‌شود. علاوه بر این بیشتر مردها به طور مکرر ریش خود را اصلاح می‌کنند که این امر به مرور زمان باعث آسیب پوست می‌گردد. اصلاح مداوم موجب تجزیه پرده نازک هیدرولیپید در سطح پوست می‌شود و چربی سازی و خاصیت حفاظتی آن را کاهش می‌دهد. درنتیجه عملکرد پوست را هم کاهش می‌دهد.

نقش پوست

پوست لایه خارجی بدن می‌باشد که از تعداد زیادی لایه‌های سلولی تشکیل شده است. پوست نه تنها اعضا داخلی بدن را از جراحت و عفونت محافظت می‌کند بلکه حس لامسه را در برمی‌گیرد. عملکرد پوست در دفع مواد زائد بدن و تنظیم دمای بدن خیلی مهم است. پوست در برابر نور خورشید عهده‌دار ساخت ویتامین D است و نیز یکی از اعمال عمده پوست کنترل کمبود مایعات حیاتی بدن می‌باشد. ضخامت پوست از 50 دهم سانتی‌متر در ناحیه پلک‌ها تا 65 دهم سانتی‌متر در ناحیه کف پا تفاوت می‌کند. بعضی غدد از قبیل غدد تولیدکننده چربی در زیر ساختمان پوست وجود دارند که به چرب بودن پوست کمک می‌کنند. در یک مقطع طولی از پوست در زیر میکروسکوپ منافذ بسیاری را می‌توان مشاهده کرد که عرق از طریق این منافذ خارج شده و دمای بدن را تنظیم می‌کند.

تأثیر محیط بر عملکرد پوست

پوست در بدن عملکردهای مختلفی دارد که می‌تواند برای ارگانیسم‌ها مفید باشند. از جمله عملکرد پوست در بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• محافظت از بدن در مقابل محیط خارج:

این عملکرد پوست مهم‌ترین کارکرد آن است. پوست به عنوان اولین سد دفاعی بدن، از ورود عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها به بافت‌های بدن جلوگیری می‌کند، به طور کلی که این عوامل بیماری‌زا تنها در حالت آسیب‌دیدگی پوست و زخم‌های ایجاد شده در آن یا از طریق حفره‌هایی مانند بینی و دهان می‌توانند وارد بدن شوند.

• جلوگیری از هدر رفتن آب بدن:

دوزیستان با پوست بسیار نازکی که دارند، برای جلوگیری از خشک شدن پوست، باید همیشه در نزدیکی آب باشند. انسان‌ها و بیشتر حیوانات خشکی زیست دیگر، پوست‌های ضخیمی دارند که آب بسیار کمی از دست می‌دهند. وقتی انسان‌ها در شرایط بیابانی زندگی می‌کنند، در واقع پوست آن‌ها ضخیم‌تر شده تا از خروج آب بدن از طریق تعریق در هوای خشک جلوگیری کند.

• درک و احساس شرایط بیرونی بدن:

پوست دارای اعصابی است که اطلاعات مربوط به فشار، جنس مواد خارجی، گرما، سرما، درد و لذت را به مغز منتقل می‌کنند. این ویژگی به ارگانیسم امکان می‌دهد تا به محیط اطراف خود پاسخ مناسبی بدهد.

• تنظیم دمای بدن:

پوست انسان و برخی از پستانداران می‌تواند به واسطه فرآیند عرق کردن یا تعریق (Sweat) آب را به طور منظم از دست دهد. بدن با آزاد کردن روی پوست می‌تواند خود را از طریق تبخیر خنک کند. از آن جایی که گرم‌ترین مولکول‌های آب ابتدا تبخیر می‌شوند. در نتیجه گرما نیز از بدن خارج شده و دمای آن کاهش می‌یابد.

کلام آخر

پوست در واقع بزرگ‌ترین عضو بدن است. اولین وظیفه عملکرد پوست به عنوان یک مانع بین بدن و محیط می‌باشد. این اندام جذاب از منافذ کوچک، فولیکول‌های مو و سه لایه مجزا ایجاد شده است. حضور هر یک از این لایه‌ها برای حفظ سلامتی بدن ضروری است. درباره ساختار پوست، ساختمان پوست و عملکرد پوست توضیح دادیم. پوست هر روزه وظایف زیادی را برای بدن شما انجام می‌دهد که حتی ممکن است شما متوجه آن نشوید. این وظایف و کارکرده به قدری حساس هستند که بدون پوست حتی امکان زنده ماندن نیز وجود ندارد.