نیاز به ویتامین و مصرف آن امری ضروریست، ویتامین‌ها مواد مغذی برای تأمین انرژی و سلامت عمومی بدن هستند. کمبود ویتامین می تواند عوارض زیادی را به دنبال داشته و بدن را برای پذیرفتن انواع بیماری‌ها و ویروس‌ها آماده نماید. این مواد مغذی را می توان از طریق مصرف مواد غذایی تأمین نمود، زیرا بدن انسان نیاز به ویتامین دارد و قادر به تولید آن نیست. البته در برخی شرایط نیز مجبور هستیم از انواع مکمل‌های دارویی و غذایی برای جبران کمبود این ویتامین‌ها کمک بگیریم؛ زیرا تمامی فعالیت‌های بدنی و نیز سلامت تک تک سلول‌ها به در دسترس بودن این ترکیبات بستگی دارد.
کمبود ویتامین و عدم جبران آن باعث می شود تا عوارض زیادی بروز نموده و در برخی موارد نیز ممکن است غیر قابل جبران باشد. در نتیجه توجه به رژیم غذایی صحیح و گنجاندن مواد غذایی حاوی این ترکیبات اهمیت زیادی دارد. در این مقاله سعی می کنیم به ضرورت تأمین ویتامین‌ها و عوارض کمبود آن‌ها به صورت مفصل بپردازیم.
نیاز به ویتامین
ویتامین‌ها به عنوان تنظیم کننده فعالیت‌ها و فرآیندهایی که در بدن اتفاق می افتد، عمل می کنند. ترکیب آن‌ها با اسیدهای آمینه، قند و یا فسفات‌ها باعث می شود تا به فعالیت‌های سلول ها سرعت داده و در نتیحه سرعت انجام فعالیت‌های سلولی بالاتر رود. در مواردی نیز خود باعث ایجاد واکنش‌ها و فرآیندها در سیستم بدنی می شوند. کمبود ویتامین باعث می شود تا تعدادی از این موارد انجام نگرفته و در برخی نیز سرعت آن‌ها به حدی پایین باشد که سودی نداشته باشند. در نهایت تعادل سیستم بدن به هم خورده و فضا برای ورود میکروب‌ها، ویروس‌ها و ابتلا به انواع بیماری‌ها فراهم می شود. ولی داشتن رژیم غذایی صحیح که بتواند منابع ویتامین را برای بدن تأمین و کمبودهای آن را جبران نماید، این مسئله را رفع می‌کند.
هرکدام از ویتامین‌ها عملکرد مشخصی را برای بدن برعهده دارند. در این قسمت به بررسی عملکرد تعدادی از آن‌ها می پردازیم:
ویتامین‌هایی که نقش کاتالیزور بازی می کنند.
برخی از آن ها به آنزیم ها چسبیده و نقش کاتالیزور را بازی می کنند. معمولاً ویتامین‌های محلول در چربی این خاصیت را دارند و تعدادی از ویتامین‌ها محلول در آب نیز این نقش را می‌پذیرند. از آن جمله می‌توان به ویتامین‌های آ، کا، ث، بی 6 و بی 12 اشاره کرد.
ویتامین های حاوی آنتی اکسیدان
تعدادی از ویتامین‌ها نیز نقش آنتی اکسیدان داشته و می‌توانند با تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از رادیکال‌های آزاد، بدن را در برابر بیماری‌ها تقویت نمایند. از جمله ویتامین‌های ث و ای که این نقش را پررنگ‌تر از سایر آن‌ها ایفا می‌کنند.
ویتامین هایی که برای هورمون ها مفید هستند
در مقابل تعدادی از ویتامین‌ها نیز نقش هورمونی داشته و برای تعدادی از فعالیت‌های سلولی لازم و مفید هستند؛ مانند ویتامین‌های آ و دی که این مورد را بر عهده دارند. البته ویتامین دی باید از نور خورشید تأمین شود و در صورت نیاز بیشتر بدن و کمبود ویتامین، باید از مکمل‌های دارویی حاوی آن مصرف گردد. البته دوز مشخصی از آن برای بدن نیاز است و نباید بیش از اندازه مصرف شود؛ زیرا عوارض آن بیشتر از فواید آن خود را نشان می دهد.
عوارض ناشی از کمبود ویتامین
همانطور که گفته شد رژیم غذایی صحیح می‌تواند بسیاری از ویتامین‌ها را در اختیار بدن قرار دهد. ولی این به معنی آن نیست که خوردن زیاد نقش مهی در سلامت بدن دارد. بر عکس بایستی رژیم غذایی متعادل و منظم در برنامه غذایی فرد قرار گیرد تا بتوان انواع این مواد مغذی را دریافت و کمبود ویتامین را جبران نمود. معمولاً علائمی مانند خستگی، تحریک پذیری زیاد، احساس درد در قسمت‌های مختلف بدن، انرژی کم و … از علائم کمبود ویتامین در بدن است. کمبود ترکیبات مغذی باعث می‌شود تا عوارض زیادی برای بدن ایجاد شود که در این قسمت سعی می‌کنیم تا این عوارض را بررسی نماییم:
عوارض ناشی از کمبود ویتامین A
اهمیت این ویتامین برای سلامت بینایی و نیز پوست، ریه‌ها، روده، دستگاه تنفسی بدن بسیار مفید بوده و عوارض کمبود آن به صورت زیر بروز می‌کند:
مشکلاتی که در سیستم بینایی ایجاد می‌شود مانند شب کوری، خشکی چشم، تنگ شدن و ایجاد زخم در قرنیه، بروز ذرات و تکه‌هایی بر روی سفیدی چشم
مشکلاتی که در پوست، مو و ناخن ایجاد می‌شود مانند خشکی پوست، خشک شدن موها، احساس خارش در بدن و نیز شکنندگی زیاد ناخن‌ها معمولاً بسته به میزان مشکل، داروهایی که حاوی دوز مناسب این ویتامین هستند، توسط پزشک تجویز می شود. همچنین می توانید از مواد غذایی مانند سبزیجات برگ سبز، طالبی، انبه و … این کمبودها را در حد کم تأمین نمایید.
عوارض ناشی از کمبود ویتامین های گروه B
این گروه از ویتامین‌ها با اسامی مختلفی نامیده می‌شوند و کمبود ویتامین‌های این گروه می‌تواند به شکل‌های مختلف در بدن خود را نشان دهد. اثرات هر کدام از آن‌ها عبارتند از:
ویتامین گروه B1
احساس خستگی زیاد؛ تحریک پذیری به دلیل ضعف اعصاب و نیز مشکلاتی که در عضلات قلب و مغز ایجاد می‌شود.
ویتامین B2 یا ریبوفلاوین
معمولاً عوارض کمبود ویتامین بی 2 در مشکلات پوستی مانند زخم‌هایی که در گوشه‌های دهان ایجاد می‌شود و یا خال و لکه‌های گوشتی روی سر خود را نشان می‌دهند.
ویتامین B3 یا نیاسین
کمبود ویتامین بی 3 معمولاً در مشکلات عصبی مانند اختلالات روانی، آلزایمر و نیز احساس ضعف در عضلات خود را نشان می‌دهد. از طرفی مشکلات گوارشی مانند اسهال نیز از علائم کمبود آن است.
ویتامین بی 5 یا پانونیک اسید
کمبود ویتامین بی 5 نیز در مشکلاتی مانند قرمز شدن زبان، وجود ترک در روی زیان و داخل دهان، سوزن سوزن شدن دست و پاها و نیز مشکلاتی مانند ایجاد بثورات در مقعد بروز می کند.
عوارض کمبود ویتامین B6 (فولیک اسید) و B12 (بیوتین)
کمبود ویتامین‌های بی 6 و بی 12 باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم عصبی مانند سردرگمی، گیجی، عدم واکنش مناسب، سرگیجه و رنگ پریدگی ایجاد می‌کند. همچنین عوارضی مانند ضعف، احساس خستگی، احساس درد در دست و پا و نیز کاهش وزن به دنیال دارد.
کمبود ویتامین C
کمبود ویتامین ث با مشکلاتی مانند خونریزی در ناحیه لثه‌ها به دلیل ضعف در مینای دندان، کاهش مقاومت در برابر عفونت و احتمال بروز بیماری‌ها، احساس درد در ناحیه مفاصل و نیز خشکی مو همراه است.
عوارض کمبود ویتامین D
کمبود این ویتامین با مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی و اضطراب، احساس خستگی زیاد و … همراه است. ضعف در سیستم ایمنی، گرفتگی عضلات، مشکلات مربوط به کمبود کلسیم و قند خون، افزایش وزن و نیز اسپاسم در عضلات خود را نشان می‌دهد.
عوارض کمبود ویتامین E
کمبود این ویتامین باعث اختلال در سیستم عصبی مرکزی و احساس ضعف عضلانی همراه است. به این ترتیب که فرد احساس ضعف در ماهیچه‌ها نموده و خستگی و سوزن سوزن شدن دست و پاها از دیگر علائم آن است. اختلالاتی در بینایی و دید فرد نیز از عوارض کمبود ویتامین دی است. با کمبود این ویتامین، سیستم ایمنی بدن ضعیف شده و ممکن است مشکلاتی در مغز و نخاع ایجاد شود.
عوارض کمبود ویتامین K
این ویتامین روی انعقاد خون تأثیر مستقیمی داشته و از عوارض کمبود آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کبود شدن سریع و خونریزی در هر زخم و یا محل جراحت
- خونریزی زیاد در زمان پریودی خانم‌ها
- آسیب‌پذیر شدن لثه‌ها و خونریزی از این نواحی
- خونریزی دستگاه گوارش و مشاهده خون در ادرار و مدفوع فرد
کلام آخر
با توجه به مطالبی که گفته شد بدن ما نیاز به ویتامین و مصرف آن دارد. ویتامین‌ها نقش مهمی در سیستم بدنی و قسمت‌های مختلف دارند. کمبود هر کدام می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد که در برخی موارد نیز غیر قابل جبران است. بهتر است این ترکیبات از مواد غذایی تأمین شود و در شرایطی مانند بارداری، بالا رفتن سن، جراحی و … بهتر است از مکمل‌های غذایی در این خصوص استفاده شود. کمبود ویتامین‌ها باعث بروز اختلالاتی در سیستم عصبی، سیستم مغز و اعصاب، سیستم گوارشی و … می شود. البته بهتر است دوز مناسب این ترکیبات مغذی به بدن برسد، زیرا بیش از حد مصرف آن‌ها نیز عوارضی را به همراه دارد.
