کمبود پروتئین یکی از نشانه‌های مهمی است که باید در بدن بررسی شود؛ چرا که پروتئین منبع غنی از مواد مفید برای شکل‌گیری عضلات و ترمیم پوست و تنظیم‌کننده هورمون‌ها است. البته نقش زیادی نیز در بازسازی بافت‌های از دست رفته ایفا می‌کند. با اینکه پروتئین در اغلب مواد غذایی که در طول روز استفاده می‌کنیم وجود دارد، اما هستند کسانی که همچنان در معرض نبود یا کمبود پروتئین در بدن خود هستند. از نشانه‌های کمبود پروتئین می‌توان به کاهش حجم عضلات، اختلال در رشد مو و ناخن‌ها و همچنین خشکی و کدر شدن پوست اشاره کرد. علت کمبود پروتئین عدم استفاده درست از مواد مغذی حاوی پروتئین و بیماری‌های گوارشی است که در هر دو صورت باید توسط افراد خبره بررسی شود. اما آمارها نشان می‌دهند افرادی که در کشورهای فقیر زندگی می‌کنند، سالمندان و افراد گیاه‌خوار بیشتر از دیگر افراد دچار کمبود پروتئین می‌شوند.
علت کمبود پروتئین چیست؟
اصلی‌ترین علت کمبود پروتئین نداشتن رژیم غذایی هدفمند است. یعنی کمبود پروتئین زمانی اتفاق می‌افتد که شما بدون در نظر گرفتن نیاز بدن خود غذایی مصرف کنید که در آن پروتئین وجود ندارد یا به مقدار کم وجود دارد یا غذایی‌هایی را در کنار هم استفاده می‌کنید که یکی مانع از جذب پروتئین دیگری می‌شود. درست است که طبق آمارهای جهانی کمبود پروتئین بیشتر در کشورهای توسعه‌نیافته اتفاق می‌افتد؛ اما در کشورهای توسعه‌یافته نیز این مشکل وجود دارد. چرا که جذب پروتئین تنها به خوردن پروتئین‌های حیوانی ختم نمی‌شود. بلکه دانستن نحوه مصرف آن‌ها نیز اهمیت دارد. در ادامه تنها دلیل عدم جذب پروتئین‌های مشکلات گوارشی است که باید توسط پزشک متخصص درمان شود.
نشانه‌های کمبود پروتئین در بدن
با شناخت نشانه‌های کمبود پروتئین می‌توانید به موقع به پزشک مراجعه کرده و علت کمبود پروتئین را تشخیص دهید. در صورت مشاهده مجموعه از این بیماری‌ها باید به پزشک مراجعه نمایید.
-
ورم
این مسئله زمانی رخ می‌دهد که فرد با کمبود بیش از حد پروتئین مواجه شود. در این شرایط اعضای بدن دچار پف‌کردگی می‌شود که علامت بیماری کواشیورکور است.
-
تشکیل کبد چرب
رایج‌ترین علت کمبود پروتئین جمع شدن چربی در کبد است که باعث می‌شود بیمار دچار مشکلاتی از قبل زخم در ناحیه کبد و التهاب آن شود. در صورت رسیدگی نکردن و درمان نکردن کبد چرب، احتمال از دست دادن کبد هم وجود دارد.
-
ایجاد مشکل در پوست، مو و ناخن
پروتئین بخش اعظم و تشکیل‌دهنده در ساختمان پوست و مو است. کمبود پروتئین باعث به وجود آمدن خطراتی همچون نازکی تارهای مو و یا شکنندگی ناخن‌ها و همچنین خشکی و چروک پوست نیز می‌شود.
-
کم شدن یا از دست رفتن حجم عضلات
با کمبود پروتئین عضلات که اصلی‌ترین منبع خود را از پروتئین دریافت می‌کنند دچار مشکل می‌شود. در صورت عدم دریافت پروتئین کافی در طولانی مدت بدن بافت عضلانی خود را از دست می‌دهد.
-
زیاد شدن خطر شکنندگی استخوان‌ها
خطر شکنندگی استخوان‌ها با مصرف ناکافی پروتئین بالا می‌رود و یکی از عواملی که به صورت همزمان، عضلات و استخوان‌ها را می‌تواند دچار مشکل کند این موضوع می‌باشد.
-
پایین آمدن میزان رشد در کودکان
رایج‌ترین عامل در توقف رشد کودکان، کمبود پروتئین در برنامه غذایی آن‌ها است. کودکان در حال رشد نیاز زیادی به دریافت پروتئین دارند و این ماده ضروری به رشد بدن در ناحیه عضلات و استخوان‌ها کمک شایانی می‌کند و نبود پروتئین هم مانع از رشد آن‌ها می‌شود.
-
افزایش شدت عفونت‌ها
عفونت در بدن زمانی زیاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد. نبود پروتئین و کمبود این ماده در بدن باعث پایین آمدن سطح ایمنی بدن و به تبع مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها هم کم می‌شود.
بدن در هر وعده چقدر پروتئین جذب می‌کند؟
با بررسی‌های مختلف بر روی ورزشکاران مخصوصاً بدن‌سازان، میزان پروتئینی که باید دریافت کنند در وعده غذایی خود بین 1 تا 2 گرم است. البته این میزان به ازای وزن ورزشکار متفاوت خواهد بود. در جذب پروتئین فقط دریافت و یا مصرف پروتئین مهم نیست، این سنتز پروتئین است که اثر مستقیم بر عضله سازی دارد. در تحقیقاتی توسط یک گروه متخصص مشخص شد که با دو برابر کردن پروتئین دریافتی (به طور مثال 30 گرم پروتئین) می‌توانید میزان سنتز پروتئین خود را تا میزان 50 درصد افزایش دهید و یا با سه برابر کردن مصرف پروتئین سنتز خود را به عدد 90 برسانید. اما با افزایش پروتئین بیش از این حد برای آن‌ها فایده خاصی به همراه نداشت. اگر مصرف کم پروتئین خطرآفرین است؛ مصرف زیاد آن هم بی‌خطر نیست.
نکات مربوط به نحوه صحیح مصرف پروتئین
نکاتی که درباره مصرف صحیح پروتئین باید رعایت کنید که از کمبود پروتئین در بدن شما جلوگیری شود، شامل موارد زیر می‌باشد:
- ورزشکارانی که برای بالا بردن حجم عضلات خود تمرینات سخت انجام می‌دهند، می‌توانند 1 تا 2 گرم (به ازای هر کیلوگرم وزن خود) پروتئین مصرف کنند.
- برای جذب بهتر پروتئین مورد نیاز می‌توانید این ماده را در طی شبانه‌روز به وعده‌های بیشتری تقسیم کنید. همچنین آن را کامل در یک وعده و به طور سنگین مصرف نکنید؛ چون این کار سنتز پروتئین را بالا می‌برد.
- انجام حرکات و تمرینات سخت در ورزشکاران مبتدی جذب پروتئین را تا مدت 48 ساعت و در افراد با تجربه تا مدت 24 ساعت بالا می‌برد.
- به خاطر پایین آمدن جذب پروتئین در طول شب، بهترین زمان مصرف بعد از بیدار شدن از خواب و صبح زود است.
- بهترین زمان مصرف پروتئین حدود 4 الی 6 ساعت قبل از تمرین است. اگر در این زمان وعده غذایی پر پروتئین را 2 ساعت قبل و 2 ساعت بعد تمرین مصرف کنید، بیشترین سود را خواهید برد.
- وعده غذایی که بعد از تمرین مصرف می‌کنید، اگر دارای کربوهیدرات باشد باعث بهبود نتایج جذب پروتئین می‌شود.
چه کسانی در معرض خطر کمبود پروتئین قرار دارند؟
همان‌طور که می‌دانید پروتئین یکی از مهم‌ترین مواد مغذی است که نبود این ماده عوارضی به همراه دارد. بزرگسالان بالای 70 سال و گیاه‌خواران افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر نبود پروتئین قرار می‌گیرند. تحقیقات نشان می‌دهند که چه افراد گیاه‌خوار و چه نیمه گیاه‌خوار هر دو آن‌ها می‌توانند در معرض خطر کمبود پروتئین قرار بگیرند. البته باید در نظر داشت که افراد بالای 70 سال هم اگر به میزان کافی پروتئین را در برنامه غذایی خود جای ندهند؛ باید منتظر عواقب ناشی از کمبود آن باشند. در صورتی که گیاه‌خواران و افراد بالای 70 سال از طریق غذا یا سبزیجات این ماده را دریافت نکردند، می‌توانند با مصرف مکمل پروتئین را به بدن خود وارد کنند.
البته اگر در بین این دو گروه قرار ندارید، نباید خیالتان جمع باشد که میزان پروتئین مورد نیاز شما به اندازه کافی دریافت شده است. اگر در خود نشانه‌های کمبود پروتئین مثل عواملی چون تغییر در رنگ مو یا پوست همچنین خستگی همیشگی را دیدید، با مراجعه به پزشک و انجام آزمایش پروتئین پلاسما می‌توانید میزان پروتئین خونتان را اندازه‌گیری کنید. در صورت وجود هرگونه مشکل ابتدا با استفاده روزانه از غذاهای حاوی پروتئین یا مکمل‌های پروتئینی درمان آغاز می‌شود و اگر این کمبود از مشکلات پوارشی باشد، درمان‌های مورد نیاز انجام می‌گیرد.
کلام آخر
در این مقاله به بررسی نشانه‌های کمبود پروتئین پرداختیم. اگر مجموعه از این علائم را دریافت کردید باید برای تشخیص علت کمبود پروتئین به پزشک مراجعه نمایید. اما اغلب مردم در ایران میزان مورد نیاز پروتئین بدن خود را دریافت می‌کنند و این ورزشکاران هستند که علاقه به جذب پروتئین بیشتر دارند. کمبود پروتئین در بدن این افراد؛ از تشکیل حجم عضلات مورد توقع آن‌ها را پیشگیری می‌کند. بدن‌سازان برای جذب بهتر پروتئین باید آن را در اندازه و زمان درست مصرف کنند. ترکیب غذایی مصرفی در کنار پروتئین‌های حیوانی،گیاهی و دارویی نیز باید استاندارد و با برنامه‌ریزی قبلی انتخاب شود.
