مکمل چیست؟

همان طور که از نام مکمل برمی آید، این ماده مغذی به عنوان تکمیل کننده مطرح می شود. بدین معنی که در صورتی که بدن انسان دچار کمبود مواد معدنی مفید، ویتامین، پروتئین ها و … شد، با مصرف انواع مکمل ها بتواند این کمبود را جبران نماید. پس مکمل جایگزین مواد مغذی نشده و تنها بایستی به عنوان تکمیل کننده در برنامه غذایی افراد گنجانده شود.

رژیم های غذایی صحیح و نامناسب، عدم دریافت مواد معدنی، فیبرها، ویتامین ها و … باعث شده تا کمبود این مواد در بدن انسان ها بیشتر خود را نشان دهد. در نتیجه بنا به توصیه پزشکان مصرف مکمل های غذایی و دارویی بیشتر شده و این موضوع در بین افراد با شرایط مختلف مطرح می شود. جوانان، ورزشکاران، مادران باردار، کودکان، افراد مسن و … شامل این گروه می شوند و مصرف مکمل توصیه می گردد. هرچند نوع مواد موجود در هر یک از این مکمل ها متفاوت است.

انواع مکمل ها

همان طور که توضیح دادیم، انواع مکمل ها برای گروه های مختلف با شرایط مشخص تولید و عرضه می شود. اینکه کدام یک از این مواد مغذی برای فرد مفید است، با توجه به کمبود و یا نبود مواد در بدن مشخص می شود. در نتیجه بهتر است قبل از مصرف مکمل ها با پزشک خود مشورت نموده و مصرف آن را شروع نمایید. پزشک با انجام آزمایش های متعدد می تواند میزان کمبود مواد معدنی، پروتئین ها، ویتامین ها و … را تشخیص داده و میزان مصرف را نیز مشخص نماید. به صورت کلی مکمل ها به انواع زیر تقسیم می شوند:

مکمل های غذایی

مکمل های غذایی یا مکمل های رژیمی یکی از پرکاربردترین انواع مکمل ها هستند که مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین مکمل های تغذیه ای می توانند نیاز بدن را به انواع ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه و آنزیم ها تأمین و در کنار رژیم غذایی مناسب مصرف گردند. مکمل های غذایی به صورت های مختلف تولید و عرضه می شوند، می توانید انواع قرص، پودر، کپسول و یا مایعات نوشیدنی این مواد مغذی را بنا به نیاز و سلیقه مصرف نمایید. هرچند بیشترین مصرف آن ها به صورت قرص است.

مکمل های تغذیه ای برای کمک به عملکرد صحیح و مناسب بدن مورد استفاده قرار می گیرند ولی عدم مصرف صحیح آن ها نیز می تواند مخاطره آمیز باشد؛ زیرا در تولید این مواد از انواع ویتامین ها و یا مواد مغذی استفاده می شود که بایستی میزان و دوز مشخص آن ها وارد بدن شود و مصرف زیاد آن ها برای بدن نامناسب است. در نتیجه اگر قصد شروع مصرف مکمل های غذایی را دارید، به هیچ عنوان خودسرانه عمل نکنید. بهتر است ابتدا میزان کمبود بدن مشخص و سپس از نوع مناسب مکمل استفاده گردد تا عوارضی متوجه بدن نشود.

مکمل های تخصصی

مکمل های تخصصی نیز شامل انواع مواد معدنی، پروتئین ها و … برای بدن است. تفاوتی که این مکمل ها دارند در این است که به صورت تخصصی و برای شرایط فعلی فرد تجویز می شوند؛ بنابراین نمی توان مصرف آن را به عموم افراد تعمیم داد و تحت شرایط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال افرادی که مسن هستند و نیاز بدن آن ها متفاوت با افراد جوان است باید برای رفع مشکلات خاص خود از انواع مکمل های تخصصی استفاده نمایند. افراد باردار و یا ورزشکاران نیز جزو این گروه ها می شوند.

برای مصرف این قبیل مکمل ها بایستی توجه ویژه ای شده و تحت نظر متخصص و پزشک انجام گیرد؛ زیرا عوارض مصرف نامناسب و بیشتر از دوز آن ها باعث اختلالاتی در بدن می شود. حتی ممکن است مصرف آن ها با سایر مکمل ها باعث ایجاد تداخل شده و مانع از جذب موادی شود که مورد نیاز است. از طرفی معمولاً این نوع مکمل ها دارای دوره مصرف هستند و در نتیجه بعد از رفع مشکل می توان آن را قطع نمود.

مکمل های بارداری

یکی از مراحل حساس و مهم در زندگی هر فرد، دوران بارداری است؛ زیرا غیر از مادر، جنین نیز باید مواد مورد نیاز بدن خود را تأمین نماید. مادران در این دوران به مواد مغذی بیشتری نیاز دارند تا بتوانند کودک سالمی را به دنیا آورند. معمولاً در این دوران کمبود انواع ویتامین ها و مواد معدنی در بدن مادر دیده می شود و در کنار آن نیز مواد معدنی هستند که مخصوص این دوران می باشند؛ مانند فولیک اسید، آهن و کلسیم که برای سلامت جنین و شکل گیری بافت و سیستم عصبی بسیار مهم و ضروری هستند.

البته مهم ترین نکته این است که مصرف دوز مناسب و نوع مکمل بارداری بسیار اهمیت دارد؛ بنابراین به هیچ عنوان به صورت خودسرانه مصرف انواع مکمل ها را در بارداری شروع نکنید و بایستی طبق نظر پزشک متخصص این کار انجام شود. در این صورت دوز مورد نیاز مواد به بدن مادر و جنین رسیده و عوارضی متوجه آن ها نمی شود.

با اینکه همه مواد مغذی به مقدار بیشتری در بارداری باید مصرف گردد، ولی مواد مغذی مهم تری مانند فولیک اسید، کلسیم، آهن، ویتامین دی و ید نقش مهم تری در بالا بردن سلامت جنین بر عهده دارند.

مکمل های کودک

در صورتی که بتوانید تمامی مواد معدنی و مغذی را در رژیم غذایی کودک بگنجانید، معمولاً نیازی به مصرف مکمل های کودک نمی باشد. ولی در برخی موارد کودک کم خوراک بوده و یا در شرایط خاصی قرار دارد. در بیشتر موارد نیز کودکان شیرخوار نیاز به مصرف انواع مکمل ها را دارند. در هر حال اگر رژیم غذایی کودک نتواند مواد مغذی و ویتامین های ضروری را در اختیار بدن قرار دهد، بهتر است با نظر پزشک متخصص مصرف انواع مکمل های کودکان را شروع نمایید؛ زیرا این دوران نقش مهمی در سلامت و رشد کودک دارد و در نتیجه بهتر است تمامی نیازهای بدن تأمین گردد. معمولاً ویتامین های گروه B، ویتامین A، ویتامین D، آهن، منگنز و … در این دوران بیشتر مورد نیاز هستند و بهتر است از طریق مصرف مکمل ها تأمین گردند.

مکمل های بدنسازی

مکمل های بدنسازی برای ورزشکاران مورد استفاده قرار می گیرد و به منظور تأمین کالری مورد نیاز برای افزایش وزن و حجم مورد استفاده قرار می گیرد. این مکمل ها انواع ویتامین ها و ریز مغذی های مورد نیاز بدن ورزشکاران را تأمین می کند. معمولاً برای عضله سازی و افزایش وزن از انواع مکمل های بدنسازی استفاده می شود و همچنین با مصرف این مواد می توان عملکرد حرکات ورزشی را بهبود بخشید.

مکمل های بدنسازی حاوی انواع پروتئین ها، آمینواسیدها، اسیدهای چرب ضروری و نیز گوتامین هستند و می توانند در کنار وعده های غذایی، سطح تستسترون را در بدن افزایش دهند. البته باید گفت همه مکمل ها برای همه افراد مناسب نیستند و ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشند. در نتیجه بهتر است قبل از انتخاب مکمل، مواد مغذی و املاح معدنی داخل آن را بررسی و با توجه به نیاز خود، نوع مناسب را تهیه نمایید. هر کدام از این مکمل ها دارای انواع مختلفی از مواد هستند و در نتیجه تأثیرات مختلفی را بر روی بدن بجا می گذارند.

عوارض هر کدام از مکمل ها

انواع مکمل ها در کنار مزایا و فواید زیادی که برای بدن دارند، در صورت مصرف نادرست و بدون تجویز پزشک می توانند موجب عوارض شوند. در نتیجه بهترین و ابتدایی ترین کار برای افرادی که به هر دلیل تمایل به استفاده از این مواد را دارند، مراجعه به پزشک و متخصص در هر زمینه است. استفاده از مکمل ها ممکن است عوارض زیر را برای فرد به همراه بیاورد:

مشکلات گوارشی

ممکن است مکمل ها به دلیل داشتن ویتامین ها و املاح، باعث مشکلات گوارشی از جمله دل درد، دل پیچه، نفخ و … شود. معمولاً این مشکل به دلیل عدم تحمل بدن نسبت به لاکتوز موجود در انواع مکمل ها است؛ بنابراین در صورتی که این عارضه را با مصرف مکمل تجربه کردید، با پزشک مشورت و نوع و یا دوز مصرفی خود را تغییر دهید.

حساسیت و آلرژی

برخی افراد ممکن است نسبت به پروتئین های موجود در مکمل ها واکنش نشان داده و دچار مشکلات پوستی و یا حساسیت های غذایی شوند. در این صورت بهتر است نوع مکمل و پروتئین مصرفی خود را تغییر دهند و مصرف مکمل را متوقف نمایند.

ریزش مو

ریزش مو بخصوص در افرادی که مکمل های بدنسازی مصرف می کنند، رایج است. البته این مورد برای همه انواع مکمل ها صادق نبوده و در آن هایی که دارای کراتین هستند، باعث ایجاد این عارضه می شود. همچنین تأثیری که مکمل روی هورمون ها می گذارد، از دلایل دیگر برای شیوع ریزش مو در بین آقایان است. مکمل هایی که دارای پروتئین وی هستند، باعث رشد و تقویت فولیکول های مو می شوند.

افزایش وزن

در برخی افراد مصرف مکمل باعث می شود تا وزن به سرعت افزایش پیدا کند؛ زیرا این افراد در کنار رژیم غذایی خود از مکمل نیز استفاده می کنند و در نتیجه میزان مواد در بدن افزایش پیدا می کند. برخی مکمل ها باعث افزایش اشتها می شوند و اگر رژیم غذایی مناسبی نیز نداشته باشید، احتمال افزایش وزن بالا می رود.

فواید هر کدام از مکمل ها

انواع مکمل ها برای هدف و نیاز مشخصی مصرف می شوند و در نتیجه فواید منحصر به خود را دارند. برای مثال مکمل های بارداری برای تأمین نیاز مادر و جنین دارای انواع پروتئین ها و املاح معدنی هستند. همچنین مکمل های بدنسازی تأثیر مثبتی در افزایش حجم عضلات، سرعت ریکاوری، افزایش وزن و … مصرف می شوند و در نتیجه تأثیر مثبتی روی بدن افراد می گذارند. نکته مهمی که باید در مصرف مکمل ها رعایت شود، مراجعه و مشورت با پزشک است؛ لذا مکمل ها باید بر اساس نیاز بدن مورد مصرف قرار گیرند.

مکمل ها می توانند به راحتی کمبودهای بدن را تأمین نموده و سلامت عمومی را ارتقا بخشند. البته نکته ای که باید به آن توجه شود، تهیه مکمل از داروخانه ها و یا مراکز معتبر است؛ زیرا داروهای تقلبی که با این عنوان به فروش می رسند، عوارض بسیار بالایی را برای فرد به همراه دارند. لازم است قبل از مصرف، بروشور و مواد داخل مکمل مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان به راحتی از فواید انواع مکمل ها بهره برد.

بهترین زمان مصرف مکمل ها

زمان مصرف هر گونه دارو، قرص و یا پودری که با عنوان مکمل استفاده می شود، تأثیر زیادی در جذب آن دارد. زمان مصرف بستگی زیادی به مواد و ویتامین های داخل مکمل دارد. برخی از ویتامین ها محلول در چربی هستند و برخی در آب محلول می باشند. در نتیجه زمان مصرف آن ها متفاوت است. ویتامین های محلول در آب شامل ویتامین C، ویتامین های گروه B هستند و در هر زمان همراه با غذا و یا شکم خالی مصرف می شوند. بهترین زمان نیز در ابتدای صبح و به صورت ناشتا است تا بیشترین جذب را داشته باشد.

ویتامین های محلول در چربی باید بین غذا و با غذاهای چرب مصرف شوند. مکمل هایی که دارای ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K هستند، در این گروه قرار می گیرند. این مکمل ها برای جذب بهتر باید همراه غذای چرب مورد استفاده قرار گیرند. برای اینکه زمان دقیق مصرف انواع مکمل ها را بدانید، بهتر است ابتدا بروشور مربوطه را بررسی و با توجه به مواد و ویتامین های موجود در آن، زمان را تعیین کنید. برای اطمینان بیشتر نیز می توانید از پزشک معالج در این زمینه کمک و مشورت بگیرید.

کلام آخر

با وجود داشتن رژیم غذایی منظم باز هم ممکن است تحت شرایطی میزان نیاز بدن به انواع پروتئین ها، مواد معدنی، ویتامین ها و سایر املاح بیشتر باشد. زمانی که فرد باردار است یا دچار بیماری خاصی است، افراد مسن و ورزشکاران برای بالا بردن سلامت عمومی و نتیجه گیری بهتر از انجام فعالیت های ورزشی نیاز به مصرف انواع مکمل ها دارند. تعیین نوع و دوز مصرف مکمل ها باید توسط پزشک تعیین شود؛ زیرا مصرف بیش از اندازه و بدون نیاز این مکمل ها می تواند عوارض زیادی برای بدن به همراه داشته باشد. همچنین تعیین زمان مناسب برای جذب بهتر دارو نیز باید بهتر است توسط پزشک تعیین شود. مکمل هایی که دارای ویتامین ها محلول در چربی هستند، باید با غذای چرب و ویتامین های محلول در آب می توانند در هر زمان مصرف شوند. ولی ترجیحاً بهتر است با معده خالی و ناشتا مصرف شوند.