پوست آیینه تمام نمای بدن ماست. به عبارتی ” رنگ رخساره خبر می‌دهد از سرّ درون” در واقع معمولا با هرگونه تغییری که در اندام‌های داخلی رخ می‌دهد، پوست نیز دچار تغییر میشود. پوست ما به عنوان اولین راه دفاعی بدن به عنوان لایه‌ای محافظ تمامی اندام‌ها را در برمی‌گیرد و از آنها در مقابل عوامل آسیب رسان زیادی محافظت می‌کند. بارداری یکی از شیرین‌ترین مرحله‌های چرخه جنسی یک زن محسوب میشود که با تغییرات زیادی در عملکرد اندام‌های مختلف بدن همراه است. به سبب همین تغییرات، ممکن است شاهد تغییرات پوستی در دوران بارداری باشید. تیره شدن پوست در بارداری، جوش و آکنه، خشکی مفرط پوست و حساسیت‌های زیاد از تغییرات شایع پوستی در حاملگی هستند که به توضیح آنها خواهیم پرداخت. اما آیا تغییرات پوست در باداری فقط به این موارد محدود میشود؟ چگونه این تغییرات پوستی را باید درمان نمود؟ چه نوع تغییرات پوستی در دوران بارداری طبیعی نیست؟ این‌ها سوالاتی هستند که در ادامه این بلاگ از مجله دراکت به آنها خواهیم پرداخت.
علت تغییرات پوست در بارداری
بسیاری از عملکردهای ارگانهای بدن با هورمون‌های ما کنترل میشود. از زمانی که تخمک درون رحم یک زن با اسپرم لقاح پیدا می‌کند، سطح هورمون‌ها بخصوص هورمون‌های جنسی تغییرات ویژه‌ای می‌کند. هورمون‌های جنسی، که شامل استروژن و پروژسترون میشود، با افت و خیز ناگهانی خود تغییرات زیادی در سطح رنگدانه‌های پوستی به وجود می‌آورند. از اینروست که تیره شدن پوست بخصوص در نقاطی همچون نوک سینه از شایع‌ترین تغییرات پوستی در دوران بارداری به حساب می‌آید.
شایع‌ترین تغییرات پوست در بارداری
دگرگونی‌هایی که درون اندام‌های داخلی بدن و به هنگام بارداری رخ می‌دهد، گاهی اوقات خود را خارج از بدن نشان می‌دهد. ممکن است پوست صورت یک مادر باردار درست مانند نوجوانی که در دوران بلوغ قرار دارد پر از جوش و آکنه شود، ممکن است بر اثر تغییر رنگدانه‌های پوستی تیره یا روشن شود و یا حتی ترک‌های ریزی بر روی شکم و سینه‌ها ظاهر شود. این تغییرات پوستی در دوران بارداری کاملا طبیعی و موقتی است و پس از زایمان به مرور از بین می‌روند. از دیگر تغییرات پوستی معمول در حاملگی می‌توان به لک حاملگی، رگ عنکبوتی، واریس، زگیل پوستی، خارش شکم، خط سیاه نافی و زائده‌های پوستی اشاره نمود.
چرا رنگ پوست در بارداری تغییر می‌کند؟
تیره یا روشن شدن پوست در دوران بارداری به سبب تغییر در تعداد سلول‌های رنگ ساز پوست (ملانیست) رخ می‌دهد. در واقع نوسانات هورمونی شدیدی که در بدن مادر باردار رخ می‌دهد، موجب تغییر در تعداد ملانیست‌ها و تیره یا روشن شدن پوست میشود. جالب است بدانید تغییر رنگ پوست در افراد سفید پوست مو مشکی و در نواحی از بدن که رنگ پوست متفاوتی نسبت به سایر قسمت‌های سطح پوست دارند، بیشتر رخ می‌دهد.
- تیرگی و ایجاد خال روی پوست: گاها ممکن است مقدار اضافی ملاتونین در بدن مادر باردار، در نقاطی از بدن تجمع یافته و باعث ایجاد خال شود. همچنین ممکن است خال‌هایی که از قبل در بدن وجود داشته اند بزرگتر یا پر رنگ‌تر شوند.
- روشن شدن پوست: افزایش میزان فشار خون تا حدود 50% یکی از تغییرات معمولی است که در ابتدای حاملگی برای مادر رخ می‌دهد. زمانی که فشار خون بالا با نوسانات هورمونی و افزایش چربی همراه شود پوست صورت درخشان‌تر به نظر می‌رسد. از دیگر علل روشن شدن پوست می‌توان به اکسیژن رسانی بیشتر به سلول‌های پوستی یا حجم پوست بیشتر به دنبال افزایش وزن اشاره کرد.
جوش و آکنه
افزایش سطح هورمون پروژسترون، بخصوص در سه ماهه اول موجب میشود تا غدد چربی پوست بیش از قبل فعال شده و سبوم زیادی ترشح کنند. این سبوم اضافی باعث میشود تا شاهد جوش‌های ریز و درشت زیادی بر روی سطح پوست خود باشید! همچنین اگر قبلا سابقه ابتلا به آکنه را داشته باشید، احتمال عود مجدد آن وجود دارد. بهتر است برای درمان جوش‌های بارداری هیچگونه دارویی استفاده نکنید؛ چرا که هرگونه دارو برای درمان جوش مضرات زیادی برای جنین در پی خواهد داشت. در عوض بهتر است روتین روزانه پوستی را جدی گرفته و از آرایش کردن در دوران حاملگی خودداری نمایید.
واریس بارداری
به دنبال افزایش فشار خون در مادر باردار، فشار زیادی به قسمت‌های تحتانی بدن وی وارد میشود که این موضوع زمینه ساز ایجاد واریس است. برای اینکه واریس ظاهر زیبای شما را تحت تاثیر قرار ندهد، بهتر است در دوره حاملگی به مدت طولانی یکجا ننشینید و از جوراب‌های واریس استفاده نمایید.
رگ‌های عنکبوتی
رگ‌های عنکبوتی یکی دیگر از تغییرات پوستی در دوران بارداری می‌باشد که بسیار شبیه واریس است. در این عارضه به دلیل فشار خون بالا عروق خونی در نواحی همچون صورت، گردن، بالای قفسه سینه و بازوها بیرون می‌زند. این عارضه بر خلاف واریس موقتی بوده و پس از زایمان خود بخود بهبود می‌یابد. برای پیشگیری از بروز عارضه رگ عنکبوتی کافیست تا نحوه نشستن خود را تصحیح نموده و به مقدار کافی ویتامین سی مصرف کنید.
زگیل پوستی
برخی از تغییرات پوست در بارداری ناشی از فعالیت یک عامل خارجی می‌باشد. زگیل پوستی از جمله تغییرات پوستی در بارداری است که معمولا در ماه‌های چهارم تا نهم بارداری رخ می‌دهد. میزان بالای هورمون استروژن و پروژسترون موجب میشود تا پوست به بستری مناسب برای رشد زگیل‌ها تبدیل شود.زگیل پوستی معمولا در نواحی از بدن که اصطکاک زیادی دارند مثل زیر بغل، دور گردن، زیر سینه و کشاله ران بروز پیدا می‌کند.
خشکی و خارش پوست
خشکی و خارش یکی از تغییرات بسیار شایع پوست در دوره حاملگی است.به مرور زمان و با رشد جنین، حجم شکم مادر افزایش می‌یابد. این افزایش حجم باعث کشیدگی و سفتی پوست شکم شده و نهایتا خارش و خشکی پوست در انتظار مادر باردار خواهد بود.
حساسیت پوستی
بسیاری از ارگانهای بدن از جمله پوست در مقابل تغییرات بارداری حساس و آسیب پذیر می‌شوند. ممکن است کوچکترین جزئیاتی که به چشم نمی‌آید، باعث بروز حساسیت‌های پوستی در زن باردار شود. مثلا زیور آلاتی که تا پیش از بارداری به راحتی استفاده می‌کردید، اکنون باعث برانگیختگی پوست شما میشود. بنابراین بهتر است قبل از مصرف هرگونه خوراکی و یا استفاده از لوازم آرایشی، بهداشتی و زیور آلات از عدم حساسیت زایی آن مطمئن شوید.
ترک پوستی
ترک پوستی اتفاقی است گریز ناپذیر که برای حدود ۹۰ درصد زنان باردار رخ می‌دهد. افزایش وزنی که خانم‌ها در این دوره تجربه می‌کنند، منجر به کشیدگی بافت و نهایتا ترک خوردگی پوست میشود. برای به حداقل رساندن تعداد و عمق ترک‌های پوستی بهتر است از کرم‌های آبرسان حاوی ویتامین E و آلفا هیدروکسی اسید استفاده کنید. البته نباید تاثیر ژنتیک را نیز در شدت این عارضه نادیده گرفت.
روش های درمان تغییرات پوست در بارداری
تغییرات پوستی در دوران بارداری بسیار متنوع بوده و ممکن است طیف گسترده‌ای از علائم پوستی را تجربه کنید. از این رو برای هر کدام از ناراحتی‌های پوستی یک روش درمان منحصر بفرد وجود دارد؛ مثلا برای درمان پسوریازیس بارداری پزشک معمولا یک آنتی هیستامین یا کورتیکواستروئیدهای موضعی را تجویز می‌کند. روش درمان سایر تغییرات پوستی در دوران بارداری به شرح ذیل است:
- کشش و ترک پوستی: علائم ترک پوستی پس از زایمان به مرور رفع خواهد شد. درباره عارضه رگ‌های عنکبوتی نیز همینطور است. در صورت باقی ماندن می‌توان آثار اینگونه عارضه‌ها را با لیزر رفع نمود.
- کلستاز داخل کبدی: داروهای کاهش صفرا و توقف خارش برای درمان کلستاز داخل کبدی وجود دارد. همچنین حمام سرد و آب یخ برای تسکین علائم کلستاز مناسب است.
چه تغییرات پوستی ای در بارداری شایع نیست؟
بسیاری از تغییراتی که در سطح پوست مادر باردار رخ می‌دهند، طبیعی هستند و به مرور زمان یا پس از زایمان از بین می‌روند. اما برخی از آنها نشانه‌ی عملکرد نامناسب بدن هستند و باید جدی گرفته شوند. این ضایعات پوستی غیر معمول گاهی آنقدر خطرناک هستند که می‌توانند موجب زایمان زودرس و یا حتی مرگ جنین شوند. ضایعاتی همچون:
- کلستاز داخل کبدی: پیش‌تر درباره خشکی و خارش پوست در بارداری صحبت کردیم. این عارضه یکی از معمول‌ترین مشکلات پوستی است که به راحتی بهبود می‌یابد اما اگر در ماه‌های آخر بارداری مشاهده شده و با مشکلاتی نظیر حالت تهوع، بی‌اشتهایی یا زردی همراه شود به این راحتی‌ها حل نخواهد شد. این وضعیت به سبب بروز کلستاز رخ داده که منشا آن عملکرد نامناسب کبد می‌باشد.
- پسوریازیس پوسچولار بارداری: در این بیماری که معمولا در سه ماهه اول بروز پیدا می‌کند، شاهد جوش‌هایی در نواحی چین دار بدن مثل زیر سینه، کشاله ران و زیر بغل خواهید بود. به مرور ممکن است این جوش‌ها بزرگتر شوند و به سایر نقاط بدن، به جز صورت و کف دست و پا سرایت پیدا کند. پسوریازیس در ۹۹٪ موارد در کسانی که سابقه شخصی یا خانوادگی پسوریازیس داشته اند بروز پیدا می‌کند. در این بیماری علاوه بر جوش، ممکن است علائم دیگری همچون خستگی، تب، اسهال و هذیان را تجربه کنید.
هر زمانی که این نوع علائم پوستی را مشاهده نمودید در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
کلام آخر
یک مادر باردار تا زمانی که وضع حمل کند، دگرگونی‌های جسمی و روحی زیادی را تجربه می‌کند. طیف گسترده تغییرات پوست در بارداری شاهدی بر این ماجراست. تغییرات پوستی در دوران بارداری گاهی به سادگی یک ترک پوستی است که پس از زایمان بهبود پیدا می‌کند و گاهی به خطرناکی پسوریازیس که می‌تواند حیات مادر و جنین را تهدید کند. با مطالعه این مقاله علت بسیاری از تغییرات اعم از تیره شدن پوست در بارداری، زگیل پوستی، کلستاز و…. را خواهید دانست. همچنین از روش‌های درمان، تسکین علائم پوستی و زمان مراجعه به پزشک آگاه خواهید شد.
