خس خس سینه، سرفه‌های پی در پی، بی‌اشتهایی، بی‌رمق افتادن در گوشه خانه و حتی بعضاً تب بالای ۳۹,۵ درجه، همه و همه می‌تواند از نشانه‌های ابتلا به آنفولانزا باشد. این بیماری که این دو ساله با فراگیر شدن بیماری کرونا کمرنگ‌تر شده، نوعی عفونت ویروسی است که با عدم درمان به موقع، مشکلات زیادی برای فرد به وجود می‌آورد. از اینرو با شروع فصل سرما شاهد آمار روزافزون تزریق واکسن آنفولانزا هستیم. واکسن آنفولانزا نقش پیشگیری کننده داشته و احتمال ابتلا به این بیماری را به حداقل می‌رساند. اما چه زمانی برای تزریق واکسن آنفولانزا مناسب‌تر است؟ آیا مشکلی تحت عنوان عوارض واکسن آنفولانزا وجود دارد؟ با دریافت این واکسن تا چه مدت در برابر بیماری ایمن خواهیم بود؟ چه گروه‌های سنی باید هرساله این واکسن را دریافت کنند؟ اینها سوالاتی هستند که در این بخش از مجله دراکت به آنها پاسخ خواهیم داد!
واکسن آنفولانزا چیست؟
واکسن‌ها عموما به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته‌ای آن‌هایی هستند که حاوی میکروب کشته شده یا ضعیف شده بیماری اند و دسته دیگر از سم خنثی شده، میکروب غیر فعال شده یا قسمتی از ژنوم پاتوژن تشکیل شده اند.
واکسن آنفولانزا جزو دسته دوم است؛ یعنی از مقادیر اندکی ویروس آنفولانزای غیر فعال شده تشکیل شده است. این واکسن خود باعث ایجاد بیماری در بدن نمی‌شود اما بدن را در مقابل چهار نوع ویروس آنفولانزا، بخصوص نوع A و B که عامل آنفولانزای فصلی هستند، مقاوم می‌کند.
بیشتر بخوانید : آنفولانزا در کودکان
واکسن آنفولانزا چه مدت بر روی بدن اثرگذار است؟
سر و کله آنفولانزا، این بیماری ویروسی، معمولا از اواسط مهر ماه در جامعه پیدا شده و اغلب تا اردیبهشت ماه به عنوان مهمان ناخوانده حضور دارد! علائم این بیماری به سرعت پدیدار گشته و فرد بیمار را از پای می‌اندازد؛ به همین دلیل قبل ازاینکه بیماری شیوع زیادی پیدا کند، تزریق واکسن توصیه می‌شود. معمولا دو هفته پس از تزریق واکسن آنفولانزا طول می‌کشد تا بدن در پاسخ به واکسن، آنتی بادی‌های اختصاصی تولید کرده و سیستم ایمنی بدن را در مقابل این بیماری تقویت نماید.
اثرگذاری واکسن آنفولانزا حداقل به مدت 6 ماه ادامه خواهد داشت اما معمولا میزان اثرگذاری آن بعد از گذشت شش ماه کاهش می‌یابد. دلیل این امر کاهش سطح پادتن‌ها درون بدن و تغییرات مداوم ویروس‌های آنفولانزا است. ضمنا عوامل دیگری همچون سن فرد واکسینه شده، وضعیت سلامتی وی و همچنین میزان تشابه محتویات واکسن با ویروس‌های در گردش فعلی، در میزان ماندگاری اثرات واکسن آنفولانزا موثر خواهند بود.
چند نوع واکسن آنفولانزا وجود دارد؟
واکسن‌های آنفولانزا بسته به نوع محتویات موجود در آنها به چند دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- واکسن‌های نوترکیب(RIV): ترکیبات این نوع واکسن به گونه‌ای است که فاقد ویروس واکسن تخم مرغی می‌باشد. واکسن‌های نوترکیب کمترین میزان حساسیت را در افراد ایجاد نموده و به همین دلیل انتخاب بسیار مناسبی برای افراد مسن محسوب می‌شود.
- واکسن‌های غیر فعال (IIV): بیشتر واکسن‌های آنفولانزایی که هر ساله در ایران و سایر کشورها عرضه می‌شود، از نوع غیر فعال است. محتویات واکسن‌های غیر فعال آنفولانزا شامل ویروس‌های غیر فعال آنفولانزا نوع A و B (عاملین آنفولانزای فصلی) بوده که به صورت تزریقی برای افراد بالای شش ماه استفاده می‌شود. واکسن‌های غیر فعال بسیار ایمن هستند و معمولا به صورت سه یا چهار ظرفیتی تولید می‌شوند.
- واکسن‌های زنده (LAIV): همان طور که از نام این واکسن پیداست، در تهیه آن از ویروس‌های زنده ضعیف شده استفاده شده است؛ به همین دلیل هم نمی‌توان این نوع واکسن را برای همه افراد و گروه‌های سنی تزریق نمود. واکسن‌های زنده در قالب اسپری‌های بینی و به صورت سه ظرفیتی تولید شده و برای افراد 2 تا 49 سال قابل استفاده است.
چه واکسن‌هایی اکنون برای تزریق موجود می‌باشد؟
واکسن‌های مختلفی اعم از ایرانی و خارجی در داروخانه‌ها و مراکز بهداشت برای تزریق یافت می‌شوند که عبارتند از:
-
واکسن آنفولانزا هلندی سه ظرفیتی influvac:
این واکسن که محصولی از کمپانی abott است، سیستم ایمنی بدن را در مقابل دو نوع ویروس آنفولانزای نوع a و یک نوع ویروس آنفولانزای نوع b مقاوم می‌کند. این واکسن به شکل آماده از داروخانه‌های معتبر قابل تهیه بوده و می‌توان آنرا به افراد بالای شش ماه به شکل عضلانی یا زیر جلدی تزریق نمود.
-
واکسن آنفولانزا هلندی چهار ظرفیتی influvac:
واکسن چهار ظرفیتی هلندی درست همانند نوع سه ظرفیتی آن است با این تفاوت که ویروس ویکتوریا که نوعی ویروس آنفولانزای نوع b است را نیز در بر می.گیرد.
-
واکسن آنفولانزا ایرانی فلوگارد
واکسن فلوگارد که جزو واکسن‌های نوترکیب محسوب می‌شود، به تازگی به بازار عرضه شده است. این واکسن فاقد هرگونه پروتئین با منشا تخم مرغ، آنتی بیوتیک و مواد نگهدارنده است. به همین دلیل میزان حساسیت زایی آن به حداقل می‌رسد. از دیگر مزایای این واکسن می‌توان به مقدار بیشتر آنتی ژن آن نسبت به سایر واکسن‌ها اشاره نمود. همین ویژگی موجب می‌شود تا واکسن آنفولانزای فلوگارد پاسخ ایمنی قوی‌تری نسبت به سایر واکسن‌ها ایجاد کند.
-
واکسن آنفولانزا فرانسوی چهار ظرفیتی vaxigrip tetra:
محصولی از کمپانی فرانسوی sanofi که تزریق آن برای افراد بالای 6 ماه مشکلی ایجاد نمی‌کند. این واکسن غیر فعال از ضریب اطمینان بالایی برخوردار بوده و از اینرو به بانوان باردار و شیرده نیز توصیه می‌شود. توجه داشته باشید اگر جزو افراد با سابقه آلرژی شدید به واکسن یا محتویات آن محسوب می‌شوید، تزریق این واکسن به کلی برای شما قدغن است؛ چرا که این واکسن فرانسوی حاوی مقادیر زیادی پروتئین تخم مرغی می‌باشد.
-
فلومیست:
این نوع واکسن که در واقع همان واکسن زنده آنفولانزا در قالب اسپری‌های بینی است، حاوی ویروس زنده ضعیف شده است؛ از اینرو تزریق فلومیست تنها به افراد سالم و بین 2 تا 49 سال توصیه می‌شود. دقت داشته باشید که تزریق این واکسن برای زنان باردار ممنوع است.
چه کسانی باید واکسن آنفولانزا بزنند؟
افراد بسته به شرایط جسمانی متفاوت خود، در معرض ابتلا به بیماری‌های واگیر از جمله آنفولانزا قرار دارند. مسلما افرادی که از نقص سیستم ایمنی برخوردارند و یا کسانی که در اقامتگاه‌های جمعی زندگی می‌کنند، بیشتر به دریافت واکسن آنفولانزا نیاز دارند. بنابر آخرین توصیه CDC تمامی افراد بالای 6 ماه ملزم به تزریق واکسن آنفولانزا هستند اما برخی بیش از دیگران به این واکسن‌ها نیاز دارند که عبارتند از:
- افراد با بیماری‌های زمینه‌ای قلبی، ریوی، کبدی، خونی، عصبی، متابولیک و دیابت
- کودکان 6 ماه تا 5 سال
- بالغین بالای 50 سال
- زنان باردار
- افراد 6 ماه تا 18 سال که داروهای حاوی آسپرین یا سالیسیلات مصرف می‌کنند
- افراد بسیار چاق با BMI بیشتر از 40
- افرادی که در خانه‌های سالمندان یا مراکز پر جمعیت زندگی می‌کنند
- افراد دچار نقص سیستم ایمنی
چرا واکسن آنفولانزا مهم است؟
تزریق واکسن آنفولانزا به عنوان یکی از راه‌های پیشگیری از این بیماری واگیر، نقش بسزایی در کاهش فشارهای وارده به بدنه درمان کشور دارد. مطابق تحقیقات، طی واکسیناسیون آنفولانزا در طی سالهای 2019 الی 2020 تعداد بستری‌های مرتبط با آنفولانزا حدود 105000 تا کاهش یافت.
عوارض واکسن آنفولانزا
این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که هر دارویی در کنار فواید بسیار خود ممکن است عوارضی نیز داشته باشد. در مورد واکسن آنفولانزا نیز این واقعیت صدق می‌کند، اما مسلما عوارض آن به کاهش احتمال ابتلا به این بیماری می‌ارزد. همچنین این عوارض معمولا خفیف بوده و طی یک تا دو روز برطرف می‌شوند.
برخی از عوارض واکسن غیر فعال آنفولانزا عبارتند از: تب، خستگی، بدن درد، درد و قرمزی در محل تزریق، تهوع و بدن درد. همچنین عوارض واکسن زنده آنفولانزا نیز شامل بدن درد، سردرد، خس خس سینه، آبریزش بینی و استفراغ می‌باشد.
واکسن‌های آنفولانزایی که اکنون در بازار موجود هستند، به ندرت ممکن است باعث بروز واکنش‌های شدید از قبیل آنژیوادم، شوک آنافیلاکسی، آنسفالوپاتی، عوارض عصبی، سندرم گیلن باره، واکنش‌های آلرژیک و یا التهاب عصب بینایی شود.
کدام واکسن آنفولانزا بهتر است؟
هیچ یک از انواع واکسن آنفولانزا بر دیگری ترجیح ندارد. این شرایط جسمانی فرد واکسینه شده است که تعیین می‌کند دریافت کدام یک از واکسن‌ها به نفع اوست. مثلا در دوران بارداری و شیردهی تزریق واکسن غیر فعال فرانسوی vaxigrip tetra بسیار ایمن است، درحالی که تزریق واکسن نوترکیب ایرانی فلوگارد هنوز جای بحث دارد. علاوه براین برای سالمندان بالای 65 سال تزریق این واکسن با دوز بالا توصیه می‌شود، در حالی‌که برای افراد جوان‌تر تزریق این واکسن به کلی ممنوع است.
چه زمانی باید واکسن آنفولانزا را تزریق کرد؟
از آن‌جایی که از زمان تزریق تا ایجاد ایمنی نسبت به ویروس‌های آنفولانزا حدود دو هفته طول می‌کشد، توصیه می‌شود تا پیش از شیوع آنفولانزا در جامعه تزریق واکسن صورت پذیرد. این بازه زمانی طبق اعلام قبلی سازمان بهداشت جهانی، از 10 شهریور لغایت 10 آبان ماه می‌باشد. البته توجه داشته باشید که اگر شما یا هر یک از اعضای خانواده‌تان جزو افراد پر خطر محسوب می‌شوید و احتمال ابتلا به آنفولانزا در شما بیش از سایرین است، تزریق واکسن آنفولانزا در اسرع وقت حتی پس از اتمام این بازه زمانی برای شما ضروری است.
چه افرادی نباید واکسن آنفولانزا را دریافت کنند؟
افرادی که تزریق واکسن زنده آنفولانزا برای آنها توصیه نمی‌شود عبارتند از:
- افراد کوچکتر از 2 سال یا بزرگتر از 50 سال.
- افرادی که بر اثر عمل جراحی طحال آنها خارج شده است.
- افراد 2 تا 17 سالهای که آسپرین مصرف می‌کنند.
- کسانی که نسبت به اجزای تشکیل دهنده واکسن حساسیت شدید دارند. (به‌خصوص آن‌هایی که 6 هفته پس از دریافت واکسن به سندرم گیلن باره مبتلا شدند.)
- کودکان 2 الی 4 ساله مبتلا به آسم.
- مبتلایان به نقص سیستم ایمنی.
- کسانی که اخیرا داروهای ضد ویروسی برای بهبود آنفولانزای خود دریافت نموده اند.
- افراد با ایمپلنت کوکلئار.
- افراد با لیک مایع مغزی نخاعی از گوش، دهان، بینی و جمجمه.
چرا باید هر سال واکسن آنفولانزا را دریافت کرد؟
کاهش سطح آنتی بادی در بدن پس از گذشت 6 ماه الی یک سال تزریق واکسن را ضروری می‌کند. همچنین تغییرات مداوم ویروس‌های آنفولانزا موجب می‌شود تا هرساله به دریافت واکسن آنفولانزای جدید نیاز داشته باشیم که بیشترین تطابق را با ویروس‌های فعلی داشته باشند.
در صورت دریافت واکسن احتمال ابتلا به بیماری آنفولانزا وجود دارد؟
خوشبختانه تزریق واکسن آنفولانزا موجب ابتلا به این بیماری نمی‌شود. البته باید به این نکته دقت داشت که در فاصله بین تزریق واکسن تا ترشح آنتی بادی، ریسک ابتلا به این بیماری وجود دارد. بنابراین باید راهکارهای پیشگیری و رعایت بهداشت فردی را جدی گرفت.
آیا تزریق واکسن آنفولانزا باعث پیشگیری از ابتلا به کرونا می‌شود؟
خیر؛ هیچ شواهدی مبنی بر تاثیر این واکسن بر کاهش ابتلا به کرونا وجود دارد. ضمن اینکه واکسن‌ها معمولا به صورت اختصاصی تولید می‌شوند و فقط در برابر یک بیماری نقش پیشگیری دارند.
جمع بندی
واکسن آنفولانزا به عنوان یکی از راه‌های موثر پیشگیری از ابتلا به این بیماری به شمار می‌رود که انواع مختلفی دارد.با تزریق واکسن آنفولانزا طی دو هفته در بدن پادتن‌های اختصاصی ترشح می‌شود و بدن را درمقابل این عفونت ویروسی مصون می‌سازد. البته در کنار مصون سازی نباید از عوارض واکسن آنفولانزا نیز چشم‌پوشی کرد. این عوارض که اغلب خفیف تا متوسط هستند، پس از گذشت 2 الی 3 روز بهبود میابند و قابل چشم پوشی هستند.
